Dieta GAPS – na czym polega?

Dieta GAPS (ang. Gut and Psychology Syndrome) to specyficzna i restrykcyjna interwencja dietetyczna, która została opracowana przez neurolożkę dr Natashę Campbell-McBride. W artykule wyjaśniamy, na czym polega dieta GAPS, omawiamy etapy diety GAPS oraz podajemy produkty dozwolone i zakazane.

Spis treści:

1. Dieta GAPS – co to jest? Geneza diety GAPS
2. Kto powinien stosować dietę GAPS? Dla kogo ten sposób odżywiania?
3. Na czym polega dieta GAPS? Najważniejsze zasady i założenia protokołu GAPS
4. Etapy diety GAPS
5. Dieta GAPS – produkty dozwolone i zakazane
6. Efekty diety GAPS
7. Jak wygląda przykładowy jadłospis diety GAPS?

Dieta GASP – co to jest? Geneza diety GAPS

Dieta GAPS została opracowana przez neurolożkę dr Natashę Campbell-McBride. Lekarka przez wiele lat pracowała z dziećmi i dorosłymi, u których zdiagnozowano choroby neurologiczne lub psychiczne. W tym czasie zaobserwowała, że kondycja jelit wpływa na stan i funkcjonowanie mózgu oraz podatność organizmu na stres. Zauważyła również, że stan jelit oddziałuje na zdrowie psychiczne i fizyczne pacjentów, a zatem również przebieg choroby i nasilenie jej objawów. Aby pomóc pacjentom w poprawie samopoczucia na co dzień, opracowała dietę GAPS. 

Skrót GAPS (z ang. Gut and Psychology Syndrome) w nazwie diety to tzw. zespół psychologiczno-jelitowy. To zbiór objawów psychicznych i fizycznych, które mają wynikać ze złej kondycji jelit. 

Dieta GAPS to unikatowa metoda odżywiania, która łączy:

• specyficzną, bardzo restrykcyjną i szczegółowo zaplanowaną interwencję dietetyczną – w zależności od indywidualnego przypadku autorka zaleca stosować protokół GAPS przez 1-2 lata,
• celowaną suplementację konkretnych składników odżywczych w zależności od stanu zdrowia danego pacjenta – zalecane są m.in. niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe w postaci oleju rybiego, probiotyki czy enzymy trawienne,
• detoksykację organizmu,
• oraz zmianę dotychczasowego stylu życia.

Dieta GAPS ma na celu odżywienie organizmu chorych, wzmocnienie odporności i poprawę ogólnego stanu zdrowia, poprzez usprawnienie funkcji trawiennych i wsparcie funkcjonowania mózgu. Powyższe cele mają zostać osiągnięte, dzięki odbudowie i uszczelnieniu jelit oraz przywróceniu równowagi mikrobioty jelitowej. 

Kto powinien stosować dietę GAPS? Dla kogo ten sposób odżywiania?

Dieta GAPS została opracowana dla osób, które zmagają się z problemami trawiennymi, chorobami neurologicznymi, autoimmunologicznymi lub zaburzeniami psychicznymi. Zdaniem autorki dieta GAPS może być skuteczna w przypadku osób, u których zdiagnozowano:

• autyzm, 
• ADHD, 
• depresję, 
• zaburzenia lękowe,
• schizofrenię,
• chorobę Hashimoto, 
• reumatoidalne zapalenie stawów, 
• łuszczycę,
• zespół jelita drażliwego (IBS), 
• rozrost bakteryjny jelita cienkiego (SIBO), 
• choroba Leśniowskiego-Crohna,
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
• zapalenie żołądka i jelita,
• refluks, 
• celiakię, 
• alergie pokarmowe,
• zespół chronicznego zmęczenia.

Na czym polega dieta GAPS? Najważniejsze zasady i założenia protokołu GAPS

Dieta GAPS to bardzo restrykcyjna dieta eliminacyjna o niskiej zawartości węglowodanów. Składa się z trzech głównych etapów. Są to:

1. Faza wprowadzająca, która składa się z 6 podetapów.

2. Faza pełnej diety GAPS, która w zależności od stanu pacjenta może trwać nawet 2 lata.

3. Faza stopniowego rozszerzania diety o wykluczone produkty, podczas stosowania protokołu.

Dieta GAPS skupia się na regeneracji mikroflory jelitowej i uszczelnieniu bariery jelitowej poprzez spożywanie łatwo przyswajalnych, naturalnych produktów. Duży nacisk stawia na pokarmy fermentowane. Jadłospis eliminuje żywność przetworzoną, cukier, alkohol oraz wiele produktów, które występują w diecie zgodnej z zasadami zdrowego odżywiania. Są to m.in. produkty zbożowe, warzywa skrobiowe, nabiał kupowany w sklepach spożywczych oraz rośliny strączkowe.

Etapy diety GAPS

Faza wprowadzająca

Pierwszą fazą diety GAPS jest faza wstępna, nazywana też wprowadzającą, która ma na celu stopniową regenerację jelit i odbudowę mikroflory bakteryjnej. Czas jej trwania to ok. 3-6 tygodni. Faza wprowadzająca składa się z sześciu podetapów, które należy zastosować chronologicznie, aby móc przejść do pełnej diety GAPS. Każdy etap wprowadza nowe produkty, zaczynając od lekkostrawnych posiłków płynnych.

• Etap 1: najbardziej restrykcyjny i skupiony na odbudowanie jelit. Jego celem jest uspokojenie i wyciszenie jelit. Eliminuje pokarmy stałe. Dopuszcza spożywanie domowego bulionu przygotowanego na tłustym mięsie i kościach, domowego kefiru i jogurtu oraz soku z kiszonych warzyw (jeśli jest dobrze tolerowany). Do picia dozwolona jest woda, napar z rumianku lub napar z korzenia imbiru, doprawiony miodem.
• Etap 2: oprócz pokarmów z wcześniejszego etapu, dozwolone są żółtka z ekologicznych jajek, fermentowane ryby, zupy wielowarzywne, dania jednogarnkowe z mięsa i warzyw oraz masło ghee. Systematycznie zwiększa się porcje domowego, fermentowanego nabiału oraz soku z kiszonych warzyw.
• Etap 3: rozszerza dietę o awokado, smażone na tłuszczu zwierzęcym jaja, kiszone warzywa oraz bezzbożowe naleśniki z mąki orzechowej i jaj.
• Etap 4: do menu wprowadza grillowane lub pieczone kawałki tłustego mięsa, podawane w towarzystwie gotowanych warzyw oraz 1-2 łyżeczek oliwy z oliwek tłoczonej na zimno. Dozwolony jest również chleb wypiekany z mąk orzechowych oraz świeżo wyciskany sok z warzyw np. buraka.
• Etap 5: stopniowo rozszerza dietę o purée z jabłka oraz surowe warzywa – zaczynając od sałaty i ogórków.
• Etap 6: jeśli wszystkie produkty na wcześniejszych etapach były dobrze tolerowane, można wprowadzić surowe jabłka bez skórki, a następnie inne owoce. 

Dobra tolerancja wszystkich pokarmów dozwolonych w fazie wstępnej diety GAPS to zielone światło, aby przejść do pełnej diety GAPS. Jeśli podczas fazy wprowadzającej, wystąpiły dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, takie jak wzdęcia, bóle brzucha czy biegunki, należy zaprzestać stosowania diety.

Faza pełnej diety GAPS

Faza pełnej diety GAPS jest mniej surowa niż faza wstępna, lecz dieta nadal jest mocno restrykcyjna. Dopuszczalne są potrawy przygotowane z użyciem produktów, które zostały szczegółowo rozpisane w dalszej części materiału. Do picia do każdego posiłku polecany jest bulion lub sok z kiszonek. 

Pełną fazę diety GAPS, należy stosować tak długo, aż ustąpią wszystkie dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Zwykle trwa to 1-2 lata. Do trzeciego etapu diety GAPS, należy przejść po 6. miesiącach bez dolegliwości trawiennych.

Faza reintrodukcji, czyli wychodzenia z diety

Etap reintrodukcji to stopniowe wprowadzanie wcześniej wykluczonych pokarmów, przy jednoczesnej obserwacji reakcji organizmu na nowe produkty. Jako pierwsze, autorka zaleca włączenie do diety ziemniaków, następnie produktów zbożowych i nasion strączków. Porcje powinny być niewielkie, a cały proces bardzo wolny.

Dieta GAPS – produkty dozwolone i zakazane

W fazie pełnej diety GAPS (etap 2) dozwolone produkty spożywcze to:

• ekologiczne mięso – najlepiej z widocznym tłuszczem np. gęsina, kaczka, wołowina, wieprzowina,
• bulion gotowany na mięsie i kościach,
• ryby i owoce morza,
• ekologiczne jajka – zwłaszcza surowe żółtka dodawane do zagęszczenia ciepłego bulionu,
• tłuszcz zwierzęcy np. masło klarowane, masło ghee, smalec kaczy lub gęsi,
• oliwa z oliwek tłoczona na zimno,
• kokos i produkty kokosowe np. mleczko kokosowe, olej kokosowy,
• samodzielnie przygotowane przetwory mleczne fermentowane na bazie ekologicznego mleka np. kefir lub jogurt,
• mąka z orzechów np. mąka migdałowa,
• surowe owoce np. awokado, jabłka, banany,
• warzywa np. marchew, cukinia, buraki, papryka, cebula, czosnek,
• kiszonki np. kiszona kapusta, sok z kiszonej kapusty,
• niewielkie ilości miodu,
• imbir,
• napar z rumianku.

Produkty niedozwolone podczas stosowania dwóch pierwszych faz diety GAPS to:

• produkty zbożowe tj. kasze, makarony, pieczywo, ryż, płatki zbożowe, mąka,
• nasiona roślin strączkowych np. soczewica, ciecierzyca, groch, fasola,
• warzywa skrobiowe np. ziemniaki, bataty,
• żywność przetworzona np. dania gotowe, dania instant,
• słodycze i słone przekąski,
• mleko (dopuszczalne są domowe fermentowane przetwory mleczne),
• produkty sojowe np. tofu, kotlety sojowe,
• przetworzone mięso np. konserwy, wędliny,
• kawa, herbata,
• alkohol,
• cukier oraz słodziki.

Efekty diety GAPS

Dieta GAPS jest kontrowersyjnym sposobem odżywiania i jedną z najgorzej ocenianych diet przez specjalistów ds. żywienia. Jadłospis diety GAPS uwzględnia bardzo niewiele produktów, z czego większość to żywność pochodzenia zwierzęcego, bogata w nasycone kwasy tłuszczowe. Te powinny być limitowane w zdrowej i zbilansowanej diecie. Dodatkowo dieta GAPS jest uboga w błonnik pokarmowy oraz witaminy z grupy B, ponieważ ich źródłem są produkty zbożowe. 

Efekty stosowania diety GAPS w kontekście leczenia chorób psychicznych i neurologicznych nie znajdują potwierdzenia w wynikach badań naukowych. Przed zastosowaniem diety GAPS, należy skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem, ponieważ nieumiejętnie wprowadzona może spowodować niedobory wielu składników odżywczych i w efekcie pogorszyć stan zdrowia.

Jak wygląda przykładowy jadłospis diety GAPS?

Przykładowy jadłospis diety GAPS w fazie pełnej diety to:

• śniadanie: jajecznica na maśle klarowanym, cząstki papryki i zielonego ogórka z oliwą z oliwek
• II śniadanie: domowy kefir
• obiad: pieczone udko z ekologicznego kurczaka, pieczona cukinia, surówka z kiszonej kapusty
• podwieczorek: sok z kiszonej kapusty
• kolacja: omlet z dodatkiem mąki migdałowej posmarowany pastą z awokado

Zdrowa dieta, która oszczędza przewód pokarmowy, nie musi uwzględniać tylko kilku produktów spożywczych. Dania mogą być nadal smaczne i pełnowartościowe, przy zachowaniu komfortu trawiennego. Przekonaj się o tym, zamawiając dietę lekkostrawną z cateringu dietetycznego DietaPremium.

Autor:

Mgr Martyna Matyas

Magister dietetyki, absolwentka Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, specjalizująca się w tworzeniu merytorycznych treści z zakresu żywienia i zdrowego stylu życia. Łączy wiedzę naukową z umiejętnością pisania przystępnych i angażujących tekstów, redagując artykuły oparte na aktualnych badaniach i rekomendacjach dietetycznych. Nieustannie poszerza swoją wiedzę, uczestnicząc w szkoleniach oraz śledząc nowinki ze świata dietetyki i medycyny. Jej celem jest edukacja czytelników i wspieranie ich w świadomym podejściu do zdrowia i odżywiania.